SİGORTA ACENTELERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ VE İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

I.GİRİŞ

Sigorta acenteleri, sözleşme ile bağlı bulundukları sigorta şirketleri adına işlem yapan temsilcilerdir. Sigorta acentesi bağlı olduğu sigorta acentesinin tanıtımını, pazarlamasını ve poliçeleri sigorta şirketi adına imzalama işlemlerini yapar. Sigorta acentelerinin kendine has yapısı nedeni ile vergilendirilmesi ve işlemlerinin muhasebeleştirilmesi diğer işletmeler ile farklılık göstermektedir.

II.SİGORTA ACENTELERİNİN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU

1.Gelir ve Kurumlar Vergisi Karşısındaki Durumu

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. Maddesinde gerçek kişilerin bir takvim yılı içerisinde elde ettiği kazanç ve iratlarının safi tutarı gelir vergisinin konusunu oluşturmaktadır.

Ticari kazançlar ise geliri oluşturan unsurların başında gelmektedir. Gerçek kişi sigorta acentelerinin bir takvim yılı içerisinde elde ettiği kazançlar gelir vergisine tabidir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. Maddesinde belirtilen kurumların kazançları kurumlar vergisine tabidir. Ticaret şirketleri (Anonim Şirketler, Limited Şirketler vs.) kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmıştır. Buna göre şirket olarak faaliyet gösteren sigorta acentelerinin safi kazançları kurumlar vergisine tabidir.

2.Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) Karşısındaki Durumu

6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun 28’inci maddesinde sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paraların BSMV’ye tabi olduğu belirtilmiştir.

Kanun koyucu sigorta şirketlerinin muameleleri dolayısıyla lehlerine kalan paraları verginin kapsamına aldığından sigorta acentelerinin işlemleri BSMV’nin konusuna girmemektedir.

3.Katma Değer Vergisi Karşısındaki Durumu

Türkiye’de ticari faaliyet kapsamında gerçekleştirilen mal teslimleri ve hizmet ifaları katma değer vergisinin konusuna girmektedir. Buna göre sigorta acentelerinin sunmuş olduğu aracılık hizmeti KDV’nin konusuna dahildir.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17/4-e maddesi uyarınca sigorta aracılarının sigorta şirketlerine yaptığı sigorta muamelelerine ilişkin işlemleri KDV’den istisnadır. Kanun hükmüne göre sigorta acentelerinin yalnızca sigorta şirketlerine yaptığı sigorta muamelelerine ilişkin işlemleri KDV’den istisnadır. Sigorta acentelerinin diğer işlemleri KDV’ye tabidir.

Konu ile ilgili olarak Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Genel Tebliği’nin 4.5.2. bölümünde aşağıdaki hükme yer verilmiştir.

“…faaliyetleri Kanunun (17/4-e) maddesi uyarınca KDV’den müstesna olan sigorta aracıları (sigorta acentesi ve brokerler) tarafından işletmelerine ait taşınır ve taşınmazların teslimi ve sigorta muamelelerine ilişkin olanlar dışındaki hizmetleri KDV’ye tabidir.

Bu nedenle, sözü edilen sigorta aracılarının istisna kapsamına girmeyen KDV’ye tabi arızi işlemlerinin bulunması halinde, bu işlemler sadece işlemin gerçekleştiği dönem için bir defaya mahsus olarak verilecek 1 No.lu KDV beyannamesi ile beyan edilir.”

Gelir İdaresi Başkanlığı sigorta acentelerinin araç alım satımı ile ilgili olarak vermiş olduğu 19.01.2012 tarihli ve .07.1.GİB.4.34.17.01-KDV.17-176 sayılı özelgesinde özetle aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

“ Bu açıklamalar çerçevesinde sigorta aracılık hizmeti veren Şirketinizce;

– KDV ye tabi faaliyetiniz bulunmadığı müddetçe KDV beyannamesi verilmeyecektir.

-Faaliyetinizde kullanmak üzere satın alacağınız ticari araca ait yüklenilen KDV indirim konusu yapılmayacak, söz konusu vergi işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınacaktır.

– Söz konusu aracın ileride satışa konu edilmesi halinde ise satış işlemi KDV ye tabi olacak ve hesaplanan KDV işlemin gerçekleştiği dönem için bir defaya mahsus verilecek olan 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edilerek ödenecektir.”

Sigorta acenteleri mal ve hizmet alımlarında ödemiş oldukları KDV’yi işlemin mahiyetine göre göre gider veya maliyet olarak dikkate alabilecekler ancak KDV’ye tabi işlemleri dolayısıyla hesaplayacakları KDV’den indiremeyeceklerdir.

Sigorta şirketleri tarafından sigorta acentesine ödenen komisyonun diğer sigorta aracılarına veya tali acentelere aktarılması işlemi KDV Kanununun 17/4-e maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceğinden genel hükümler çerçevesinde KDV’ye tabi olacaktır.(14.04.2014 tarihli ve 11395140-105[Mük 257-2012/VUK-1- . . .]-1002 sayılı özelge)

Öte yandan sigorta acentelerinin hizmet ve satış işlemlerinde düzenledikleri dekont ve poliçe bilgilerini Form Bs ile bildirmelerine gerek bulunmamaktadır. Ancak bu kurumlar, diğer belgelere dayalı olarak yaptıkları mal ve hizmet alım/satımlarını genel esaslar çerçevesinde Ba-Bs formları ile bildirmek zorundadırlar. (20.04.2010 tarihli ve B.07.1.GİB.4.06.18.02-32Mük257-7948-284 sayılı özelge)

III.SİGORTA ARACILIK İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Sigorta aracılık hizmetinin işleyiş mekanizması nedeniyle muhasebeleştirilmesi de diğer hizmet satışlarından farklılık göstermektedir. Sigorta aracılık işlemlerinde sigorta acentesi müşteriden sigorta bedelini tahsil edip sigorta şirketine yansıtmakta daha sonra acentenin komisyon geliri oluşmaktadır. Sigorta acentelerinin aracılık işlemlerinin muhasebe kaydı aşağıda örnek üzerinde açıklanmıştır.

Örnek: A Sigorta Aracılık Ltd. Şti. 12.06.2020 tarihinde Bay B ile 5.000 TL tutarında sigorta poliçesi imzalamıştır. A Sigorta Aracılık Ltd. Şti.’nin komisyon geliri 500 TL’dir. Buna göre sigorta acentesinin bu işlemle ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Poliçe imzalanınca yapılacak kayıt;

120 Alıcılar

-Bay B

5.000

320 Satıcılar

-Sigorta Şirketi

5.000

Müşteriden sigorta bedeli tahsil edildiğinde yapılacak kayıt;

102 Bankalar

5.000

120 Alıcılar

-Bay B

5.000

Sigorta şirketine sigorta bedelinin aktarılmasında yapılacak kayıt;

320 Satıcılar

-Sigorta Şirketi

4.500

102 Bankalar

4.500

Sigorta acentesinin gelir kaydı;

320 Satıcılar

-Sigorta Şirketi

500

600 Yurtiçi Satışlar

500

Normal şartlarda tahakkuk ilkesi gereğince satış işlemi sonucu alacağın tutar ve mahiyet olarak kesinleşmesiyle gelir oluşmaktadır. Bu nedenle gelir hesapları alacak hesapları ile karşılıklı çalıştırılmaktadır. Sigorta acenteleri aracılık hizmetini sigorta hizmeti alan müşteriye değil sigorta şirketine sunmaktadır. Sigorta acentesinin gelir kaydı sigorta şirketinin düzenleyeceği sigorta komisyon gider belgesine istinaden yapılmaktadır. Sigorta acentesi parayı önceden müşteriden tahsil ettiği için sigorta acentesinin gelir hesabı 120 Alıcılar hesabı ile değil 320 Satıcılar hesabı ile karşılıklı olarak çalışmaktadır.

IV.SONUÇ

Sigorta acenteliği ve aracılık hizmeti kendine has işleyişi nedeniyle vergilendirmesi ve işlemlerinin muhasebeleştirilmesi farklılık göstermektedir. Sigorta aracılık işlemleri BSM’nin konusuna girmezken KDV’den de istisnadır. Ancak sigorta acentelerinin diğer işlemleri KDV’ye tabidir ve bu işlemler nedeniyle ilgili dönemde KDV beyannamesi verilmelidir.